آگاروود عود
نام لاتین: آکولاریا آگا لوچا، تیره : مالاکسنسیز (Thymelaeaceae)؛
گروه: چوبها و قارچها
مشخصات بو:
ترشح پاتولوژیک درخت آکولاریا، دارای رایحهای گرانبها، بویی همراه با کهنگی، با بوی چوب و جنگل بوده که در خاورمیانه بسیار با ارزش است.
نام متداول: آگاروود، عود، آگالوچا
خانواده گیاهی: Thymelaeceae
جنس: آکولاریا
گونهها: حدود 15 گونه از جنس آکولاریا وجود دارد.
معروف است که آگاروود یکی از گرانترین چوبهای موجود در جهان است. نامهای زیادی برای صمغ و چوبهای معطر تولید شده از تنه درخت آکولاریا وجود دارد. به طور معمول، صمغ یا رزین موجود با نامهای آگاروود، آلوئسوود، ایگلوود، گاهارو، آگالوچا یا عود (در زبان عربی) شناخته شده است
به گزارش سازمان مردم نهاد فریلند، گونه آکولاریا کراسنا به شدت در معرض خطر انقراض قرارد دارد “توانایی رشد و تکثیر این درختان به طرز چشمگیری کاهش یافته است”
آگاروود از قزنها پیش به عنوان مادهای با کیفیت بالا برای بخور دادن مورد استفاده بوده است. چینیها و همچنین مردم عربستان، هند و ژاپن نیز بوی آنرا شیرین و عمیق، اما متعادل توصیف مینمایند و از آن در جشنهای مذهبی و فستیوالها استفاده میکنند. آگاروود همچنین بخشی از از داروهای سنتی گیاهی بوده که قدمت آن به قرون وسطی باز میگردد و پزشکان چینی هنوز هم از آن برای درمان سرماخوردگی و مشکلات عفونتی استفاده میکنند. روغن استخراج شده از آگاروود در کشورهای عربی به عنوان عطر استفاده میشود.
آگاروود رزینی است از چوب تنه داخلی درختی متعلق به گونههای آکولاریا، ایتوزایلون (A.symeatalum) و جنس گونیستلوش از خانواده Thymelaeceae میباشد. با این حال، گونههای جنس آکولاریا عمدتا برای تولید آگاروود شناخته میشوند، این درخت به سرعت رشد کرده وهمیشه سبز است.
آگاروود یا عود در طی یک واکنش به حمله قارچی و یا باکتریایی شکل میگیرد. درختان به طور خاص با انگلها و کپکهایی که به آنها حمله میکنند آلوده میشوند، درخت به منظور حمایت از خود و ترمیم قسمتهای زخمی (مانند ریشهها، شاخهها و یا بخشهایی از تنه) ترشحات معطر و روغنی را به این قسمتها میفرستد که به مرور سختتر شده و رنگی بین قهوهای تیره و سیاه به خود میگیرند. تنه داخلی درخت (قسمت مرکزی درخت که تیرهتر از قسمت بیرونی آن است)، قبل از ایجاد عفونت، نسبتاً روشن و کم رنگتر میباشد. معمولاً در برداشت محصول تنها قسمتهای آلوده را قطع میکنند به این امید که درخت بتواند مقادیر بیشتری از این رزین تولید کند.
بخش تیره عفونی درخت آکولاریا-آگاروود
گونه های درخت آکولاریا که آگاروود تولید میکنند در سراسر آسیا یافت میشوند، در حالی که به طور طبیعی در جنوب و جنوب شرقی آسیا رشد میکنند. شبه قاره هند[1] منبع اصلی آگاروود برای قرنها بوده است، اما به دلیل اینکه در اواسط قرن بیستم این درختان کمیاب[2] شدند، استخراج[3] آنها در هندوچین شدت یافت. بعدها این موضوع در اندونزی و مالزی نیز گسترش پیدا کرد. امروزه کشت و زرع آگاروود در بسیاری از کشورها از جمله بنگلادش، بوتان، هند، لائوس، میانمار، گینه نو، تایلند و ویتنام وجود دارد.
آکولاریا با آگاروود تیرهتر
این درخت میتواند در طیف وسیعی از خاکها مانند خاکهای شنی نامرغوب و ضعیف رشد کند. نهالها اغلب گونهها در شرایط سایهدار و مرطوب بهتر رشد میکند، اما درختان جوان بزرگتر گاهی اوقات در جنگل سر از خاک بیرون آورده و میتوانند در برابر نور کامل خورشید مقاومت کنند. برخی از گونهها در دامنههای شیبدار، سنگی، و در مناطقی که دارای فصل گرم و خشک هستند نیز مشاهده میشوند. درختان به ارتفاع 6 تا 20 متر رشد میکنند.
برگهای این درختان متناوب بوده، 5 تا 11 سانتیمر طول و 2 تا 4 سانتیمتر عرض دارند، و دارای یک نوک تیز کوتاه و حاشیه کامل هستند. گلها زرد مایل به سبز بوده، در یک ساختار چتری تولید میگردند، و میوه آن یک کپسول چوبی با طول 5/2 تا 3 سانتی متر است. حداقل 15 گونه از درختان آکولاریا برای تولید آگاروود شناخته شده است.
گونههای مختلف برای تولید آگاروود به شرح ذیل میباشند (ویکی پدیا):
آکوالاریا خاسیانا (Aquilaria khasiana)، در هند یافت میشود.
آکولاریا آپیکولینا (Aquilaria apiculina)، در فیلیپین یافت میشود.
آکولاریا بالیونیل (Aquilaria baillonil)، در تایلند و کامبوج یافت میشود.
آکولاریا بانیونسیس (Aquilaria baneonsis)، در ویتنام یافت میشود
آکولاریا بکرایین (Aquilaria beccarain)، در اندونزی یافت میشود.
آکولاریا براکییانتا (Aquilaria brachyantha)، در مالزی یافت میشود.
آکولاریا کراسنا (Aquilaria crassna)، در کامبوج، مالزی، تایلند و ویتنام یافت میشود.
آکولاریا کیمینگیانا (Aquilaria cumingiana) در اندونزی و مالزی یافت میشود.
آکولاریا فیلاریا (Aquilaria filarial) در چین یافت میشود.
آکولاریا گراندیفلورا (Aquilaria grandiflora)، در چین یافت میشود.
آکولاریا هیلاتا (Aquilaria hilata)، در اندونزی و مالزی یافت میشود.
آکولاریا مالاکسنزیس (Aquilaria malaccensis)، در مالزی، اندونزی، تایلند و هند یافت میشود.
آکولاریا میکروکاپا (Aquilaria microcapa) در اندونزی و مالزی یافت میشود.
آکولاریا روستراتا (Aquilaria rostrata)، در مالزی یافت میشود.
آکولاریا سنزیس (Aquilaria sinensis)، در چین یافت میشود.
آکولاریا سابینتگرا (Aquilaria subintegra)، در تایلند یافت میشود.
آکولاریا مالاکسنزیس (Aquillaria Malacenensis) به عنوان ملکه عود در اندونزی شناخته میشود. این درخت میتواند تا ارتفاع 40 متری یا 23/131 فوتی با قطر 80 سانتیمتر رشد کند. این درخت بهترین تولید کننده رزین و روغن آگاروود در اندونزی میباشد.
آگاروود به اشکال مختلفی مانند (تراشههای چوب، پودر، روغن و محصولات نهایی مانند عطر، بخور و دارو) صادر میگردد، و واردکنندگان اصلی کشورهایی در خاور میانه و خاور دور به ویژه امارات متحده عربی و عربستان سعودی (جایی که آگاروود با نام عود شناخته میشود) و همچنین هنگ کنگ، تایوان و ژاپن میباشند.
روش استخراج
سه روش وجود دارد که از طریق آن روغن آگاروود تقطیر میگردد: تقطیر هیدروژنی، تقطیر با بخار آب و استخراج فوق بحرانی CO2. با این حال رایجترین روشهای استخراج، تقطیر هیدروژنی و تقطیر با بخار آب است. مسئله دیگری که در تقطیر مهم است، سن درخت میباشد. درختان مسنتر، دارای محتویات رزین بیشتری بوده و درست مانند شراب، رزینهای بهتری از این درختان بدست میآید. در درجهبندی آگاروود، بهترین کیفیت از تقطیر اول بدست میآید و بعد از آن چوب تحت تقطیر دوم قرار میگیرد، از اینرو، بر اساس دفعاتی که آگاروود در معرض گرما قرار میگیرد، درجه بندی میشود. گفته میشود روغن بدست آمده به روش
تقطیر با بخار آب، فاقد کیفیت کثیف سه بعدی میباشد که از تقطیر به روش هیدورژنی بدست میآید. در هر دو روش، پس از تقطیر روغن، آنرا برای مدتی فیلتر کرده، در معرض نور آفتاب قرار میدهند. روغن چند ساله، از بوی بهتری برخوردار خواهد بود.
چقدر زمان برای توسعه جایگزینهای مصنوعی نیاز است؟
توسعه جایگزینهای مصنوعی معمولا زمانی رخ میدهد که منابع پایدار محصولات طبیعی در دسترس نبوده و همزمان گران و دارای قیمت بالایی باشند. از آنجایی که آگاروود نمیتواند سنتز گردد، جایگزینهایی شیمیایی ارزان در حال حاضر در دسترس بوده که از حداقل سود در بازار برخوردار هستند. بعلاه، این محصولات، با وجود تقلید از محصولات اصلی، حتی نزدیک به آنها هم نیستند. سزکوییترپنها، که ترکیبات شیمیایی عمده و مسئول عطر و بوی محصولات آگاروود میباشند، در اصل میتوانند سنتز گردند. اما به دلیل ساختار بسیار
پیچیده آنها، عملیات سنتز بسیار گران خواهد بود، که این امر باعث میگردد این محصول را به لحاظ تجاری غیر قابل پذیرش نماید.
بنابراین تفاوت عمده در بوی عود طبیعی و عود مصنوعی میتواند به راحتی قابل تشخیص باشد. عود طبیعی دارای بویی بهشتی، با عطر چوب و بالزامیک و با رایحهای گرم و تلخ و شیرین چوب میباشد. درحالیکه، عود مصنوعی بوی چوب معمولی، چرم و فاقد بوی گرم اسیدی (بالزامیک) است.
چرا آگاروود قیمتی و گران است؟
عملکرد پایین مواد گیاهی، فرایند بسیار فشرده و معمول استخراج، کمترین دلایل بالا بودن قیمت روغن آگاروود میباشند. به دلیل درجه پایین رزینهای چوب مورد استفاده در تولید روغن بطور معمول برای تولید 12 میلی لیتر روغن، حداقل نیاز به 20 کیلوگرم رزین میباشد.
به گفته نبی آدم علی، مدیر عطرهای عربی سویس، عود با کیفیت بالا، فقط یکبار از درختانی که دارای صد سال عمر بودند بدست آمده است. این بدین معنی نیست که درختان جدید قادر به تولید عطر خوب نیستند، اما آنچه از دست رفته کیفیت، پیشینه و سنتهاست. با این حال، فروش عطرهای مبتنی بر عود هرساله رشد بیشتری دارد، اما برای پاسخگویی با این حجم تقاضا، بسیاری از عطرسازان به استفاده از ترکیبات طبیعی و مصنوعی عود روی آوردهاند (نیویورک تایمز).
آقای اجمل، تخمین میزند که تقریباً 20 سال پیش، یک کیلوگرم یا 2/2 پوند، از عود با کیفیت بالای e-grade، که دارای بهترین درجه در میان عودهای با کیفیت بالا بوده، حدود 1800 درهم یعنی 500 دلار هزینه داشته است.به گفته او در حال حاضر، با افزایش سرسامآور قیمتها، مبلغ به 12000 درهم هزینه رسیده است. برای کسانی که مایلند چیزی حدود 200000 درهم برای هر کیلوگرم هزینه نمایند، عود با کیفیت بالا هنوز در دسترس میباشد. اما به عقیده وی، در آن قیمت مابهالتفاوت سود بسیار کم است (نیویورک تایمز).تخمین زده شده است که قیمت 18000 یورو برای هر یک کیلو قیمت فعلی بازار باشد. این موضوع اساساً برای عطرسازی طبیعی در دراز مدت و برای افزایش وزن در عطر طبیعی استفاده میشود.
یکی دیگر از دلایلی که قیمت آگاروود بالاست، در معرض خطر بودن آن است. مهمترین گونههای تولید رزین آکوالاریا، آگولوچا، مالاکسنسیز و کراسنا میباشند. آکولاریا مالاکسنسیز در سراسر جهان تحت حمایت CITES ( کنوانسیون تجارت بینالمللی گونههای فون و فلور در معرض خطر انقراض) و نیز اتحادیه جهانی حفاظت از IUCN میباشد. آکولاریا کراسنا، چند سال پیش توسط دولت ویتنام به عنوان یک گونه در معرض خطر شناخته شده بود، اما اکنون یک گونه حفاظت شده در این کشور به شمار میرود.
استفاده از آگاروود
مهمترین استفاده از آگاروود در تولید بخور میباشد. آگاروود هم به شکل روغن و هم به شکل بخور یک داروی تقویت جنسی میباشد. این موارد عمدتاً استفادههای معمول آن میباشند اما روغن آن در داروخانههای ویتنام با هدف استعمال داخلی و اهداف مشابه فروخته میشود. طب چینی از پودر آکولاریا برای درمان سیروس کبدی استفاده میکند. همچنین از آن برای درمان تومورهای ریه و معده استفاده میگردد.
برای پیشنهادات مربوط به عطر، لطفاً به مقاله “چرا عود اینقدر محبوب است؟” مراجعه کنید.
نویسنده: ناهید شوکت علی
نویسنده دانشنامه آنلاین فراگراتیکا