بادیان ختایی

Illicium verum    llliciaceae

گروه: ادویه جات

نمایه بویایی: اسانس تقطیر شده با بخار آب Illicium verum، یک گیاه ادویه ای ستاره ای شکل که در آسیا رایج است. این گیاه شبیه انیسون است ولی بسیار تند و زننده بوده و مزه ی تلخی دارد. غنی از اتانول میباشد که همین ویژگی باعث شده در گروه شیرین بیان، رازیانه و ترخون قرار گیرد.

ویژگی های گیاهشناسی و رایحه

نام گیاهشناسی: Illicium verum

خانواده ی گیاهی: llliciaceae

کشور مبدا: چین

بخش گیاهی: دانه

نحوه ی رشد: کشت

روش استخراج: تقطیر با بخار اب

رنگ: روشن تا زرد کم رنگ

شدت بو: شدید و شبیه شیرین بیان، بسیار زننده و شدیدتر از انیسون

خانواده ی llliciaceae شامل گیاهان گلداری میباشد که در آن درختان و درختچه های همیشه سبز با برگهای ساده و کوچک، گلهای دو جنسه متشکل از گلبرگهای زیاد قرار دارند. تعداد پرچم و مادگی کم تا زیاد بوده و هر مادگی شامل یک دانه میباشد. شکل گلها عموما بسیار متغیر است. گونه های برجسته دارای سلولهای روغنی آروماتیک هستند. برگها حاوی روغن های ضروری هستند و میوه ها ۵/۲ تا ۵ درصد از روغن های ضروری را تولید میکنند. جنس lllucium مشتمل بر ۴۰ گونه عمدتا درختی و درختچه ای میباشد که منشا ان شرق امریکای شمالی تا جنوب اسیا میباشد. مهمترین گونه ی این جنس بادیان ختایی میباشد.

موضوع بحث ما بادیان ختایی گونه ی Illicium verum میباشد که به بادیان ختایی چینی نیز معروف است که گسترده ترین گونه ی مصرفی و خوراکی میباشد. اما شما در مورد دیگر گونه های موجود در ژاپن نیز اطلاعات اندکی کسب خواهید کرد ه مشابه بادیان ختایی چینی میباشد. بنابراین همراه ما باشید….

بادیان ختایی چینی یک درخت کوچک همیشه سبز است که بومی چین و ویتنام است و امروزه تقریبا بطور انحصاری در جنوب چین، هندوچین و ژاپن رشد میکند. نام illicere از یک نام لاتین مشتق شده که بمعنی جذب کردن میباشد که بخاطر رایحه ی جذب کننده ی ان است و verum  بمعنی درست یا اصیل است. گیاه دارای برگهای بزرگ سبز تیره و گلهای کوچک، جذاب منفرد است. پس از گلها میوه های متمایز ستاره ای شکلی بوجود می ایند که متشکل از ۸ برچه ی مجزا میباشند. هر برچه یک کپسول کوچک را تشکیل میدهد که در داخل ان دانه ی منفرد قهوه ای درخشانی جای گرفته است. میوه ها قبل از رسیدگی برداشت شده و در مقابل خورشید خشک میشوند.

بادیان ختایی چینی در طی ۳۰۰۰ سال بعنوان ادویه و دارو مصرف میشود. در اروپا اعتقاد بر این است که منشا این گیاه فیلیپین میباشد بطوریکه در سال 1578 توماس کاوندیش دریانورد میوه های این گیاه را برای اولین بار از فیلپین به اروپا برد، غافل از اینکه منشا واقعی آن جنوب چین میباشد.

بادیان ختایی در زبان های مختلف

بادیان ختایی، بادیان، بادیانا، بادیان چینی

فرانسه: anis de la Chine, anise etoile, badiane

المان: Sternanis

اسپانیا: anis estrllado, badian

چین: ba chio, ba (ht) g (h) ok, bart gok, pa-chiao, pak kok, peh kah

اندونزی: bunga lawing

مالی: bunga lawing

روسیه: бадьян настоящий

کرواسی: Zvjezdasti Anis

مهمترین محصولات  بادیان ختایی دانه ها (میوه) ان است که مصرف ادویه ای دارند. این دانه ها بعنوان طعم دهنده در طیف گسترده ای از غذا ها و نوشیدنی ها مانند آدامس، غذاهای پخته شده، ژله ها، گوشت و محصولات گوشتی، مشروبات و براندی مورد استفاده قرار میگیرد. نیز این دانه اجزای تشکیل دهنده ی پنج ادویه ی چینی میباشند و در هند و پاکستان مهمترین بخش گرم مصالح و همچنین یکی از اجزای خوراکی بنام بریانی میباشد. اگر شما در ویتنام زندگی میکنید و در حال خوردن نودل ویتنامی یا همان فو باشید به راحتی میتوانید.

از روی طعم آن بگویید که در ان از بادیان ختایی استفاده شده و انچه درست است این است که از ان بعنوان مهمترین جزء فو استفاده میشود. میوه ی رسیده ی خشک شده نیز در گلهای خشک معطر مورد استفاده قرار می گیرد.

بادیان ختایی در طب سنتی چینی بخاطر اثرات محرک ان بر سیستم گوارشی مانند ناراحتی های معده، عدم گوارش و نفخ و همچنین بیماری های تنفسی مانند برونشیت و سرفه های بدون خلط برای هزاران سال مصرف شده است. بادیان ختایی همچنین برای سوء هاضمه، نفخ، قولنج، دیسانتری، اسم، فلج یکطرفه، از کار افتادگی صورت و بوی بد دهان نیز مفید است.

روغن ضروری

روغن ضروری بادیان ختایی به روش تقطیر با بخار اب از میوه های تازه و برخی موارد خشک شده بدست می اید. این روغن در دیواره ی میوه وجود دارد نه در دانه. روغن این گیاه یک مایع شفاف، بی رنگ تا زرد کم رنگ با بوی معطر شیرین و دلپذیر میباشد که شبیه انیسون است اما با غلظت کمتر و تا حد کمی تلختر.

این روعن باعث افزایش آرامش، الگوهای خواب و تعادل هیجانی میشود. این روغن به کاهش خستگی ناشی از فعالیت های فیزیکی و ذهنی کمک میکند. روغن این گیاه بخوبی با برگتاج، هل، زیره، گشنیز، چوب سدر، شوید، رازیانه شیرین، استوخودوس، نارنج، روغن بهار نارنج، پرتقال، پتی گرین، رز وود ترکیب میشود.

یادداشت: دو نوع بادیان خطایی یا درخت بادیان ختایی شبیه هم وجود دارد. بادیان ختایی ژاپنی (Illicium anisatum) و بادیان ختایی چینی (Illicium verum). تنها نوع ژاپنی این گیاه قابل خورد نیست بخاطر اینکه این گیاه بسیار سمی میباشد. در عوض بعنوان عود یا بخورد در کشور ژاپن سوزانده میشود. میوه ان کوچکتر است و بوی ان ضعیفتر میباشد که گفته میشود بیشتر شبیه بوی هل است تا انیسون. اگر شما بخاطر علایم نورولوژیک پس از مصرف چای بادیان ختایی در بیمارستان بستری شدید احتمالا چای نوع ژاپنی را مصرف کرده اید.